Kavram
Kavram, bir nesnenin zihindeki tasarımıdır. Terim ise,
kavramın dille ifade edilmesidir. Kavramı hayalden ayırmak gerekir. Hayal özel
nesnelerle ilgilidir, belli bir nesnenin belli bir andaki tasarımıdır. Kavram
ise geneldir. Örneğin, insan hayali belli bir durumdaki insanı görür gibi
zihinde canlandırmadır. İnsan kavramı ise bir sınıfı ifade eder. İçine birçok
bireyler girer.
Somut:
Somut (concrete) kavram, tek bir nesneye işaret eden, başka
bir şeye bağlı olmadan kendi başına var olan bir şeyin kavramıdır. Kitap
kavramı somut bir kavramdır. Bu somut kavram tek bir nesneyi işaret ederken,
başka bir şeye ihtiyaç duymadan kendi başına var olan bir kavramdır.
Örnek: taş, kalem, su, kitap, toprak, ateş, ev, çanta,
araba, masa
Soyut:
Var oluşunu başka bir şeye borçlu olan ve ancak düşünmede ve
zihinde bir başka şeyle ilişki içinde, nesne ya da nesnelerin niteliği olarak
düşünülen şeyin kavramı soyut (abstract) kavram olarak kabul edilmiştir. Soyut
kavram, tek tek nesneleri değil, bu nesnelerin ilişkisinden ortaya çıkan genel
niteliği işaret eder.
Örnek: akıl, kuşku, ülkü, özlem, sevgi, adalet, dürüstlük,
vicdan, cesaret, kişilik
Nesnel Kavramlar:
İnsanların kendi
çevrelerinde bulunan fiziksel varlık ya da nesneleri sınıflandırmada kullanılan
kavramlardır(Araba, Pizza vb.).
İlişkisel Kavramlar:
Nesnel kavramlar arasındaki ilişkiyi betimlemek ve
çoğunlukla sözel bilgilerden oluşan
önermelere verilen isimdir (Kuvvet: itme, çekme, ivme, sürtünme).
Üst, Alt ve
Bağlantılı Kavramlar:
Kavramlar kendi içlerinde aşamalı bir yapıya sahiptir ve
aslında bir kavram birçok şeyin ortak adı olabilmekle beraber kendisi de başka
kavramların parçası olabilir.
·
Kavram yapılanması içinde en tepede olan ve en
geniş kapsamlılığı gösteren kavrama üst kavram adı verilir.
·
Üst kavramların küçük bir bölümünü ya da özel
parçasını oluşturan bir alt düzey kavramlara da alt kavram adı verilir.
Kendiliğinden ve
Kendiliğinden Olmayan Kavramlar:
Kavramları oluşumuna göre iki kategoriye ayıran Piaget
(1964) çocukların düşüme özelliklerini doğrudan yansıtan kavramlara
kendiliğinde oluşan kavramlar adını vermiştir. Küçük çocukların kediye “miyav”,
köpeğe “hav hav ” ismini takmalarını bu kavramlara verdikleri etiketler olarak
göstermektedir.
Çocukların,
genellikle yetişkinlerin istediği doğrultuda sergilediği düşünme biçimini
gösteren kavramlara da kendiliğinden olmayan kavramlar adı verilmektedir.
Günlük ve Bilimsel
Kavramlar:
Kavramların oluşumunu doğal ve eğitsel bağlamda ele alan
Vygostky (1994) kavramları günlük ve bilimsel olarak sınıflamaktadır. Buna göre
günlük kavramlar, günlük bağlamda gelişen, çocukların okul dışında yetişkinler
ile etkileşimi sonucu oluşan kavramlardır. Bu kavramlar çocuğun kendi kafasında
biçimlenir, başkaları tarafından amaçlı biçimde öğretilmez.
Buna
karşın bilimsel kavramlar ise belirli bir bilim dalıyla ilişkili olarak okulda öğretilir. Bu kavramlar; uygun biçimde tanımlanır,
sistematik yönden aşamalı bir yapı içindedir, mantıksal düzenleme içinde
sunulur ve sözel olarak kapsamlı biçimde tanımlanabilir.
KAYNAKÇA
0 yorum:
Yorum Gönder